موزه مجازی میراث معنوی ایران

در مورد قدمت این مراسم،یه درستی مشخص نیست ولی اسناد و مدارک تاریخی ریشه این مراسم را در دوره زرتشت مشخص می‌کند. با توجه به اطلاعاتی که سینه به سینه از بزرگان نقل شده است، این مراسم حدود ده قرن است که رواج دارد.

تربی، از کلمه تربت گرفته شده‌است که به معنای خاک می‌باشد. در زمان قبل از اسلام یعنی در دوره‌ی زرتشت، رسم بر این بوده که هر گاه کسی  فوت می‌کرد بستگانش هر ساله بر سر خاک او می‌رفتند.

شیوه برگزاری این مراسم بدین صورت می‌باشد:

در روز مراسم هر خانوار، نان‌های نذری خود را که یکی دو روز قبل از مراسم توسط خانم‌ها آماده شده است، درون دستمال بزرگی (توشه بر) می‌گذارند و هر کس دستمال خود را بر دوش گرفته از خانه بیرون می‌آید و بر پشت بام‌ها می‌ایستند، تا زمان حرکت فرا رسد. پس از این‌که همگی جمع شدند، دف‌‌زنان به گروها می‌پیوندند و شروع به دف زدن و سرودن اشعار مذهبی می‌کنند و اجتماع بزرگ به صورت صفی طولانی در حالی که الله الله سر می‌دهند و دف‌زنان در حال نواختن هستند، شروع به حرکت می‌کنند و راهی سر مزار می‌شوند. پس از رسیدن به سر مزار، همه نان‌ها را در یک جا (جای همیشگی ) جمع می‌کنند و به صورت تکه‌های کوچک خرد می‌کنند؛ پس از خرد کردن نان‌ها هر کس مقداری نان برای تبرک برای خود بر می‌دارد و بقیه‌ی نان‌ها را به چند قسمت مساوی تقسیم نموده و هر قسمت را درون دستمال بزرگی ( که گلیم نامیده می‌شود) می‌ریزند و بعد هر قسمت توسط افراد مخصوص این کار (در لهجه‌ محلی به این افراد لالو ممه گفته می‌شود) به یکی از محله‌های روستا جهت تبرک برده می‌شود. بعد از ورود این افراد به درون روستا کودکان، دختران، زنان و دیگر افراد که در روستا ماندگار شده‌اند برای گرفتن تبرک پیش این افراد می‌آیند و پس از گرفتن تبرک و پخش تمام نان‌ها در بین مردم مراسم به اتمام می‌رسد.

   تمام کوچه و پس کوچه ها و بام‌های روستای اورامان تخت در هنگام مراسم، مملو از جمعیت مشتاقی است که جهت برگزاری وتماشای مراسم بیرون آمده‌اند.

زیارت‌گاه پیرشالیار در دو کیلومتری روستا و مرقد «پیر خالو» در یک کیلومتری روستا و مرقد «شالیار سیاو» در یک کیلومتری روستای اورامان تخت محل اصلی برگزاری این مراسم می‌باشد.

ابراز و وسایل مورد استفاده عبارتند از:

-نان مخصوص مراسم به نام «گیته مژگه»  getamazge  . این نان که توسط زنان پخته می‌شود و بدین صورت آماده می‌شود: در مرحله‌ی اول خمیر آماده می‌شود و خمیر آماده را در جای گرم به مدت هشت الی نه ساعت می‌گذارند تا به اصطلاح محلی ترش شود. بعد از این‌که خمیر ترش شد، لای قرص‌های خمیر که آماده‌ی پخت هستند مغز گردوی خرد شده می‌ریزند و آن را پهن کرده به شکل گرد در می‌آورند و آن را بر روی ساج می‌گذارند و با قاشق روی خمیر را به صورت خط‌های موازی برش می‌دهند.

-دف جهت نواختن در مر اسم.

-ماست که برای تبرک و نذر آورده می‌شود و در بین مردم تقسیم می‌شود.