موزه مجازی میراث معنوی ایران

بافت ماشته، با تو جه به ضرورت و نياز آن در زند گي به سال‌هاي دور مي‌رسد و در مورد پيشينه تاريخي وسوابق حضور آن در لرستان نمي‌توان به آساني سخن گفت. اما به استناد به برخي متون از جمله کتاب "جغرافياي تا ريخي بروجرد " از زمان سلجوقي – صفوي تا عهد قاجار از رونق به سزا يي برخور دار بوده است. چنانچه در دهکده کارخانه در دشت سيلاخور محل اسکان کارگران بافنده بوده است.

اين نوع بافته، در نوار جنوبي کشور موج بافي، در اصفهان جاجيم بافي و در لرستان ماشته ناميده مي شود. به طور کلي اسامي اين بافته شامل: موج بافي، ساچيم بافي، ماشته وجيلا بافي (جيلا نام دستگاهي است که ماشته با آن بافته مي‌شود) مي‌باشد.

ماشته، نوعي بافته سنتي داري است. دستگاه بافت آن داراي چهار ورد (شانه) وچهار پاخو (پدال) است. پاخو به وسيله قطعه‌هايي چوبي که شوتول ناميده مي‌شوند به انگازه‌ها متصل شده‌اند. معمولا چله‌ها در اين نوع بافته از دو رنگ (قرمزو سفيد يا سفيد و قهوه‌اي)انتخاب مي‌شوند.

نخ مورد استفاده، نخ‌هاي پشمي رنگي است که براي بافته‌هاي ديگر از جمله گليم نيز استفاده مي‌شود. و معمولا از پشم گوسفند و بز تهيه مي‌شود . نخ پود در اين نوع بافته، نخ مشکي و قر مز مي‌باشد که در تر کيب با رنگ‌هاي چله، چهار خانه‌هاي رنگي به دست مي‌آيد.

مساحتي که دستگاه ماشته بافي در آن قرار گرفته است، محوطه‌اي مستطيل شکل به عرض 2 متر وطول تقريبي 5 متر مي‌باشد .ساختار کلي دستگاه ماشته‌بافي، بر روي چاله‌اي مکعب شکل قرار مي‌گيرد که پدال‌هاي دستگاه در داخل آن جاي مي‌گيرند و بافنده نيز در لبه انتهايي چاله (پاچال) مي‌نشيند .

جهت بافت، ابتدا نخ‌هاي رنگي پشم را به منظور چله‌کشي روي قطعه‌هايي چوبي به طول 40 سانتي‌متر به صورت کلاف مي‌پيچند، آن‌گاه نخ‌ها را از کلاف باز کرده و از روي يک چوب افقي که به ديوار متصل است و يا از سقف آويزان است، به طور منظم عبور مي‌دهند.  سپس امتداد نخ‌ها را به صورت افقي، از زير يک چوب که با سنگ يا ميخ محکم شده است، مي گذارند و سپس آن را عبور مي‌دهند. در حال حاضر اين عمل را با دستگاهي به نام، دستگاه چله‌کشي انجام مي‌دهند. وردها داراي يک چهار چوب فلزي و ميله‌اي افقي مي باشند که وزنه‌هايي کوچک در وسط آن‌ها تحت عنوان لامل lamel قرار دارد. هر ورد داراي 105 لامل است که متناسب با طرح و تراکم آن مي‌توان، تعداد وردهاي مصرفي براي هر بافته را به دست آورد. با حرکت وردها دهنه کار باز شده وعمل پودگذاري توسط ماکو و با پرتاب آن بين دهنه کار صورت مي‌پذيرد. پس از هر بار پود گذاري عمل شانه زدن صورت مي‌گيرد. با بافته شدن ماشته آن را دور يک چوب گرد، که اسنو ناميده مي شود مي‌پيچند. بعد از اتمام کار، بافت‌هايي با طول 2 متر و عرض 50 سانتي‌متر به دست مي‌آيد . (طول بافته مي‌تواند بيشتر از اين اندازه نيز باشد ولي عرض آن نسبت به دهانه دستگاه معمولا 50 سانتي‌متر در نظر گرفته مي‌شود) بعد از پايان يافتن دو نوار 50 سانتي‌متري به بهم، و دوختن چهار تخته از آن‌ها به يکديگر، اندازه مورد نظر را به دست مي‌آورند و لبه‌ها نيز به نسبت سفارش داده شده و درخواست مشتري دوخته يا ريشه‌بندي مي‌گردد.

ماشته موارد استفاده متعددي دارد که عبارتند از: رختخواب پيچ (معمولا در جهيزيه دختران دو يا چند تخته ماشته قرار مي‌دهند.) رو فرشي، جل اسب، زير انداز کف اتاق وسياه چادر، سجاده، کوسن، تزيين رويه کيف وساک، کيسه حمام، پرده و . . .استفاده مي‌شود .

مهم‌ترين طرح ماشته، به صورت شطرنجي است. علاوه بر آن طرح راه راه و طرح حوض براي سجاده مورد استفاده قرار مي‌گيرد .

عمده‌ترين رنگ‌هاي به کار رفته در ماشته رنگ سفيد، قرمز يا سفيد، سورمه‌اي است. در گذ شته از رنگ‌هاي متنوع سبز، قرمز و آبي نيز استفاده مي‌شد . 

ابزار و وسايل مورد استفاده ماشته‌بافي عبارتنداز:

1.  دستگاه جيلابافي: دستگاهي است ساده و سنتي مانند دستگاه نساجي.

   2.ماسوره: قطعه‌اي است چوبي شکل و کوچک که، نخ را به دور آن مي‌پيچند و در درون ماکو جاي مي‌گيرد.

   3. ماکو : قطعه اي چوبي است به شکل بيضي، که ماسوره درون آن جاي مي‌گيرد. براي عبور دادن نخ از بين تارها و عمل بافت از آن استفاده مي‌شود .

  4. دفه: ابزا ري است فلزي و دندانه‌اي شکل مانند شانه که داراي يک دسته مي‌باشد. با آن بر روي پودها مي‌کوبند تا قسمت‌هاي بافته شده پيوسته و محکم گردنند.

5. چرخ ريسند گي: از آن براي تا بيدن نخ‌هاي پشمي استفاده مي‌شود.

از آنجا که صنايع دستي، باز گو کننده خصوصيات تاريخي، اجتماعي وفرهنگي منطقه محل توليد مي‌باشد، اين هنر مي‌تواند عامل مهمي در شناساندن فرهنگ و تمدن به حساب آيد وعلاوه بر آن عاملي براي جلب وجذب توريست وجهانگردان داخلي و خارجي در منطقه قلمداد شود.