موزه مجازی میراث معنوی ایران

 

قدمت قالی‌بافی در همدان، به دلیل اختصاصات اقلیمی و برخورداری از دام‌داری پر رونق از سویی و تنوع طرح و نقش

در منطقه به آسانی قابل تایید است. در کتاب قالی ایران نوشته سیسیل ادواردز به نقل از سفیر مجارستان، ارسال چند قالی به دستور شاه طهماسب صفوی  برای مسجد جامع سلطانیه استانبول صورت گرفته‌است، که در بین قالی‌های مذکور چند تخته مربوط به در جزين همدان و تهیه شده در آن بوده‌است. بنابر اين چنين بنظر می‌رسد كه 400 سال قبل هم مردم همدان در اين صنعت شهرت داشته‌اند. لازم به ذكراست كه بخش قابل ملاحظه‌ای از قاليچه‌های تصويری قديم ايران به‌ويژه در طی سده اخير، در مراكز اطراف شهر همدان و يا خود شهر همدان بافته شده‌اند.

سه تخته قالی متعلق به اوايل قرن هفدهم وجود دارد كه بافت آن را به شمال غربی ايران نسبت می‌دهند، كه به احتمال زياد بايد در كبوترآهنگ بافته شده باشد، كه یکی در موزه فيلادلفيا و ديگری در مجموعه (( مک ايل هنی )) و سومی در مجموعه (( ويليافر )) نگهداری می‌شود.

یاکوپ پولاک طبیب دربار قاجار در سال‌های 1850 در سفرنامه خود، از قالی‌های همدان به عنوان قالی‌های  قهوه‌ای رنگ درجه دو یاد کرده است.

قالی‌بافی همدان تا قبل از قرن 14 هجری به صورت كاملا روستایی، در روستاهای همدان متمرکز بود. اما با تحولات فرش در اواخر قرن 14 هجری، قالی‌بافی در شهر همدان با سبک شهری بر مبنای ویژگی‌های سنتی فرش منطقه تا کنون ادامه یافته است.

قالی‌بافی همدان مانند اغلب مراكز قالی‌بافی ايران به دو گروه اصلی تقسيم می‌شود. سبک روستایی، كه قرن‌ها در روستاهای همدان وجود داشته و سبک شهری كه اخيرا به وجودآمده و در شهر متداول است.

نواحی بافندگی روستایی همدان شامل 20 بخش است كه هر یک از تعدادی روستا تشكيل يافته است. بعضی از آن‌ها نواحی مستقلی به‌شمار می‌روند مثل سردرود ، درگزين يا خمسه و برخی ديگر اجتماعی از روستاها است، كه می‌توان به سهولت نام روستای اصلی يا مهم‌ترين روستای گروه را بر آن‌ها اطلاق كرد. مثل انجلاس و كبوتر آهنگ و غيره . بعضی از اين كلونی‌ها فقط دارای 5 يا 6 روستا هستند  و برخی ديگر از 50 تا 60 روستا تشكيل شده‌اند. فرآورده‌های گروه‌ها و يا بخش‌های مختلف از لحاظ مرغوبيت با يكديگر تفاوت بسيار دارد.

 به طور كلی می‌توان گفت با وجود بافته‌های عشايری (کردی و افشاری) و برخی قالی‌های شهری‌باف، قالی همدان از نظر سبک شناسی فرش ایران، در زمره فرش‌های روستایی‌باف قرار می‌گیرد.

ويژگی‌های اصلی قالی همدان، استفاده از طرح‌های هندسی، شكسته و كاربرد پشم دست‌ريس محلی رنگرزی شده با مواد طبيعی است.پرز قالی را بلند می‌گيرند و به همين علت قاليچه متراكم و در نتيجه خشن، ضخيم و بادوام می‌شود.

ـ ويژگی‌های فنی بافت قالی همدان:

رجشمار: قالی محلی همدان دارای رجشماری بين 15 و حداكثر 25 می‌باشد، اما قالی شهری آن در رجشمارهای بين 30 و حداكثر 40 رج است .

ظرافت قالی‌های شهری همدان در مجموع بين 100 تا 130 ايلمگ ( گره ) در چارک و 16 سانتی‌متر و بين 120 تا 140 گره در چارک باب صادرات است ( كه زمانی به آمريكا صادر می‌شده‌است ) و ظرافت يش از 140 گره در چارک به‌ندرت بافته می‌شود.

شيرازه: كليه قالی‌های محلی و شهری همدان هنگام بافت شيرازه می‌شوند.

نوع گره: قالی همدان با گره تركی ( متقارن ) بافته می‌شود. گره تقلبی 4 پوده نيز در همدان رواج فراوان دارد اما قالی‌های شهری هرزان و بهار دو پوده است.

نوع دار قالی: دارها معمولا عمودی و ثابت هستند و در شهرها از دارهای گردان نيز استفاده می‌گردد.

نوع چله كشی: چله كشی به شيوه تركی رواج بيش‌تريی دارد و از جنس پنبه است.

نحوه پرداخت و روگيری: بسياری از قالی‌های شهری‌باف همدان پس از اتمام بافت پرداخت می‌شوند.

پودگذاری: قالی‌های اصيل و محلی همدان از نوع یک‌ پوده ( یک‌ پود ضخيم سفيد رنگ ) است، اما قالی جديد آن به‌ويژه نوع شهری باف به صورت دو پود با گرايش اول باف است.

نوع بافت: تخت باف / درشت باف وضخیم با پرز بلند.

 گليم باف (ساده بافی) :به سبک فارسی انجام می‌شود.

ـ رنگ آميزی:

از لحاظ رنگ آميزی می‌توان فرش قديم و محلی همدان را، از زيباترين و شادترين فرش‌های ايران نام برد كه هماهنگی در رنگ‌های متنوع و شاد حتی در فرش امروز آن نيز ديده می‌شود. اين رنگ‌های الوان و ثابت را در گذشته از انواع گياهان می‌گرفتند، كه هر چه كهنه‌تر شود رنگ آن جلا و زيبای خاص خود را پيدا می‌كند. رنگ زمينه قهوه‌ای متمايل به شتری در فرش‌بافی همدان كاربرد زيادی دارد. رنگ‌های ديگر فرش همدان قرمز كم رنگ، آبی و به‌ندرت سبز می‌باشد. البته استفاده از رنگ‌های سبزروشن و سير، زرد، طلایی، نارنجی، سرمه‌ای، آبی‌سير، آبی‌روشن، قرمزگلی، کرم، فيروزه‌ای و زرشكی نيز در فرش‌های مناطق شهری همدان ديده می‌شود.طیف رنگی مورد استفاده(12 رنگ) :لاکی گلخاری وقهوه‌ای مایل به شتری(حلوایی) برای زمینه، و نقوش به رنگ‌های لاکی قرمزدانه ای، لاکی روناسی، آبی تیره، آبی روشن، زرد طلایی، نارنجی، سرمه‌ای، کرم ،سبز تیره و سبز روشن(ایبراقی)

 

مشخصات قالی همدان به شرح زیر است:

ـ مواد اوليه الیاف به کار رفته در قالی همدان، شامل تار و پود پنبه‌ای و پرز پشمی( از نوع دست ریس ) است.

ـ ابعاد معمول قالی همدان در اصل قالیچه ( زرع ونیم/ زرع وچارک) است. یک نوع ريز بافت كه در اندازه‌های كلگی بافته می‌شود، معروف و مشهور است و ساير اندازه‌های ديگر مانند كناره، دو ذرعی، پنج چارک، خرک، پشتی، روكركی و سجاده‌ای نيز در همدان بافته و به بازار عرضه می‌شود. از جهت بازار فروش، فرش‌های دوذرعي و چارک در داخل همدان خريدار زيادی دارد و مردم از ساير اندازه‌ها استقبال چندانی به عمل نمی‌آورند اما فرش‌های شهری‌باف معاصر همدان، دارای ابعاد بزرگ مانند 6 و 9 و 12 متری، حتی در نمونه‌هیی با ابعاد بزرگ‌تر هستند.

-طرح و نقش: لچک ترنج مسلط ترین طرح قالی همدان است، که با خطوط شکسته و تا حدی نیمه‌گردان ترسیم می‌شود. سایر طرح‌ها عبارتنداز: افشان و واگیره‌ای.

قاليچه‌های روستایی همدان، از بيش‌تر قاليچه‌های عشايری ايران ساده‌تر است و بيش‌ترين نقشه‌ای كه در كانون‌های روستایی بافته می‌شود، عبارت است از :

انواع ماهی ساده، لچكک ترنج و ماهی درهم

لچک ترنج زمينه قرمز، خرده ماهی (روستای وفس )

لچک ترنج زمينه سفيد و ماهی دار (روستای پيش خور)

دسته گلی، خمسه، دستگاهی (اوزن ده)

گلی، پيازی و قره داغی (حوزه حاجيلو)

كف ساده، ترنج دار و بی ترنج (بيوک آباد )

گونه‌های ماهی و بازوبندی (اسدآباد )

نقشه‌هایی كه در كانون‌های شهری همدان بافته می‌شود، يا برای صادرات است يا برای بازار داخله. قالی‌های صادراتی چون بيش‌تر برای امريكا صادر می‌شده، نقشه باب آمريكا می‌گويند كه عبارت است از : گونه‌های كف ساده، يعنی اسليمی، لچک ترنج و بته‌ای، قاب قرآنی كه با حاشيه درهم و يا حاشيه سر راست و با رنگ‌های روشن بافته می‌شود. نقشه‌های باب بازار داخله عبارت است از: گونه‌های ماهی، شاه عباسی، پيچ، شيخ صفی، شكارگاه، محرابی، حاج خانمی، بته ترمه‌ای، بته بازوبندی سنندج، بته شال كشميری‌، بته شكسته، خاتم شيرازی‌، گل و بلبل ، نقشه مستوفی و....

مهم‌ترين بخش‌ها و نواحی قاليبافی در همدان:

ـ درگزين ( درجزين ):

بخش درگزين با 177 روستای تابعه آن یکی از مراكز مهم قالی‌بافی استان همدان است. اين بخش هم چنين تنها بخشی است، كه گفته می‌شود از چهار قرن تا كنون صنعت قالی‌بافی در آن رواج داشته‌است. قالی‌بافان در جزين از ماهرترين قالی‌بافان همدان محسوب می‌شوند و قالی‌های آن با حداكثر قيمت در بازار به فروش می‌رسد.

اين قاليچه‌ها را يا با پشم گوسفندان محلی و يا از پشمی كه از ايلات مجاور شاهسون خريداری كرده‌اند، می‌بافند. اين پشم‌ها كاملا شسته و تميز است و به‌وسيله شانه خوب مرتب و منظم شده و به طور يكنواخت تابيده شده‌است. مثل اغلب نواحی بافندگی مايه‌های آبی، نيل پر طاووس، انواع سبز ( سير، متوسط، روشن ) و مايه‌های سرخ روناسی و قرمز دركارگاه‌های رنگرزی محل و توسط رنگ‌رزان حرفه‌ای به‌دست می‌آيد. رنگ‌های اين ناحيه شفاف و روشن است. بقيه رنگ‌هایی كه به‌كار می‌رود، من جمله انواع نخودی، زردهای شتری و قهوه‌ای را خود قالی‌بافان در منزل تهيه می‌كنند. قاليچه‌های بافته شده در درگزين، يک پوده با بافت متوسط با پرز بلند و متراكم بافته می‌شود. قاليچه‌های بافت درگزين، مرغوب، بادوام، دارای طرح و نقش متنوع و رنگ آميزی ويژه است.

ـ كبوترآهنگ :

کبوترآهنگ دارای قالی‌هایضخيم، متراكم، بادوام، با بافت محکم و زمينه‌ای به رنگ شتری يا قرمزاست.

طرح‌های آن، نگاره‌هایی كوچک و تكراری گل و بته بود با ترنجی به رنگ آبی سير و لچک‌هایی به رنگ سبز و حاشيه‌ای كه حالتی نامشخص داشت (گونه‌ای كه در همدان به نام (( عليه )) معروف است ) و پشمی كه در اين نوع قالی به كار رفته نوع مرغوب و خالص پشم است كه با نيل پر طاووسی، روناس، پوست گردو، پوست انار، برگ مو و اسپرک رنگ شده‌است.

در گذشته فرش‌های كبوترآهنگ، با متابعت از طرح‌های لچک و ترنج بته‌ای در سبک شاخه شكسته، بافته می‌شد. ولی از حدود 50 سال پيش با اين طرف، طرح‌های گلدار ساروق در بين بافندگان اين ناحيه با اقبال بيش‌تری مواجه شد.

ـ  بويوك آباد  وعين آباد:

در چند كيلومتری شمال شرقی كبوترآهنگ، دو روستا واقع شده كه قابل ذكر است: بويوك آباد و عين آباد. اين روستاها مثل كبوترآهنگ از ديرباز به بافتن قاليچهها و قالی‌های بزرگ اشتغال داشته‌اند. بافته‌های بويوک آباد از اين لحاظ جالب توجه است كه قالی‌ها و سر اندازهایی كه در اين روستا بافته می‌شود، با فرآورده‌های پنجاه سال قبل تفاوتی ندارد.

ـ مهربان :

مهربان از دهستان‌های بخش كبوترآهنگ است كه از 40 روستا تشكيل شده‌است. فرش منطقه مهربان، متاثر از حضور دو گروه ترک‌نشين و كردنشين (بيجار) قرار گرفته و بافت محكم و غالبا دو پود دارد. در حالی‌كه فرش مناطق ترک‌نشين كيفيت عمومی فرش‌های روستاهای همدان را داشته و غالبا درشت‌باف و در برخی موارد یک پود دارد.

ساليان دراز است مردم اين روستاها، پشم لازم برای قالی‌بافی را از گوسفندان خود فراهم می‌كنند و طرح سنتی خود را با شيوه خاص خود می‌بافند. در كارگاه‌های مهربان، بيش‌تر قاليچه، كناره و قالی بافته می‌شود و بافندگان آن از جمله بهترين بافندگان منطقه قالی‌بافی همدان به شمار می‌آيند .قالی‌های بافت مهربان، فشرده است. در مهربان دو نوع قاليچه بافته می‌شود. یکی گونه قديمی، كه بيش‌تر به سبک هندسی و با اندازه‌های دو زرعی و كناره‌های عريض بوده و نوع ديگر، كه غالبا به صورت كناره‌های طويل، باریک و يا قاليچه‌هایی در سبک فرش‌های ساروق آمريكایی می‌باشد. كيفيت الياف و رنگ‌های آن‌ها نسبتا خوب است و رنگ‌هایی كه در قالی‌های اين ناحيه بيش‌تر به چشم می‌خورد، قرمز سير، روناسی وآبی نيلی است. اما كاربرد ساير الوان مانند زرد طلایی، بژ و آبی روشن نيز در ميان رنگرزان اين ناحيه كم و بيش معمول است. نقشه‌های آن عبارت است از : گونه‌های لچک ترنج، ماهی و دسته گل.

فرش مهربان، در بازار از بهترين فرآورده‌های ناحيه همدان به‌شمار می‌رود و بهای آن‌ها نيز گران است. در اين منطقه روستاهای سوباش، عليصدر، كيتو، داقداق آباد، راميشان، خان آباد و نوآباد توان بافت فرش‌های خوب را دارند.

ـ ملاير :

شهرستان ملاير، بخش‌ها و روستاهای تابعه آن یکی از مراكز پراهميت توليد فرش در استان است. قالی كه در اين نواحی توليد می‌شود، یک پوده است و در هر اينچ 7×8 گره دارد. روی هم رفته در بين قالی‌های متوسط ايران، بادوام‌ترين آن‌ها به‌شمار می‌رود.

بافندگان مناطق جنوبی ملاير، سنت‌های بافندگی مناطق فارس زبان از جمله استعمال گره نامتقارن، كاربرد، نخ پود و نقشه‌های متداول در فراهان و ساروق را پيروی می‌كنند. قرمز، آبی تيره و زرد كمرنگ به صورت رنگ‌های غالب در فرش‌های اين ناحيه ديده می‌شوند. ملاير در اصل مركز عمده عرضه و توليد فرش‌های لری در غرب ايران بوده‌است. تحولات فرش ملاير به گونه‌ای بوده است، كه هم اكنون می‌توان مراكز عمده فرش‌بافی حرفه‌ای آن را به دو گروه تقسيم كرد: گروه اول روستاهای شمال ملاير نظير حسين آباد، ازندريان، كسب و ننج كه وي‍ژگی‌های فرش‌بافی سنتی ملاير را همچون بافت یک پوده با طرح‌های ماهی درهم و چهار چنگ را حفظ كرده‌اند.

گروه دوم روستاهای شرق و جنوب شرقی ملاير هستند، كه عملا تحولات آن‌ها درجهت شيوه‌های شهری‌باف بوده‌است. نظير، نقوش گردان و به كارگيری شيوه دو پوده بافی. روستاهای جوزان، مانيزان، ميشن، پری توسک سفلی و عليا، زنگنه، طايمه و ببغش از مهم‌ترين اين روستاها هستند. گره مورد استفاده در آن، گره تركی است.

رجشمار فرش‌های ملاير در قالی‌های قديم آن 20 و حداكثر 30 رج متغيير بوده است. اما در حال حاضر تا رجشمار 40 نيز بافته می‌شود. چله ‌كشی آن اغلب به شيوه تركی است. مواد اوليه مصرفی در فرش ملاير، همواره از پشم برای پرز و پنبه برای تارو پود استفاده شده است.

از معروف‌ترين طرح‌های قديم و امروز ملاير، می‌توان به نقش پيچ جوزان اشاره كرد كه هم اكنون در كنار طرح گل سرخی و ماهی درهم، مورد استفاده اغلب بافندگان است.

 ـ جوزان:

 در جوار شهر ملاير، روستای معروف جوزان قرار دارد. روستایی كه از دير زمان قاليچه‌های خوش نقش، بادوام و پر جلای آن در بازار از شهرت خوبی بهره مند بوده‌است. معروف است كه آب جوزان خاصيتی دارد كه نوعی نرمی، شفافيت و درخشندگی به كلاف‌های رنگ شده، می‌دهد. ولی ممكن است علت مزيت قاليچه‌های جوزان بيش‌تر به سبب غروری باشد كه كارگران در كار خود احساس می‌كنند و دقت زيادی كه از نخستين مرحله، يعنی شستن پشم تا مرحله آخر يعنی قيچی كودن پشم‌های اضافی يا پرداخت قالی مبذول می‌دارند، به‌طوری‌كه قالی پس از پرداخت، همانند مخمل نرم و شفاف می‌شود. قاليچه‌های جوزان در هر اينچ مربع 14×14 گره دارد.

ـ حسين‌آباد و جوكار:

فرش‌های حسين‌آباد، اغلب در اندازه‌های ذرع، نيم، دو ذرعی و همچنين كناره و اغلب با بافت متوسط به بازار عرضه می‌شوند. متن اين فرش‌ها اغلب به رنگ قرمز درخشان و حاشيه پهن آن‌ها به رنگ سفيد عاجی است. فرش‌های جوكار مشابه به بافت حسين‌آباد است با اين دو تفاوت، كه اولا در متن اين فرش‌ها نقش ترنج كوچکی ديده می‌شود و ثانيا بافت آن‌ها در مجموع شسته رفته‌تر از حسين‌آباد بوده و با الياف بهتر‌ بافته می‌شوند. حاشيه در هر دو نوع فرش مزين به طرح شير و شكری است. فرش‌های حسين‌آباد و جوكار اكثرا یک پوده با گره ترکی و در سبک هندسی با طرح‌های ايلياتی و هراتی، كه از نقش‌های كردی و قفقاز نشات گرفته، بافته می‌شوند.

ـ تويسركان:

فرش‌بافی در تويسركان عمدتا روستایی است. قاليچه‌های اين كانون، درشت‌باف است و دارای پرز بلند و غالبا یک پود ضخيم دارند. پشمی كه مردم اين روستاها در قالی‌های خود به‌كار می‌برند، از نوع پشم‌های محلی است كه ازگوسفندان خود به دست می‌آورند و می‌تابند. ديگر اين‌كه شيوه رنگرزی آن‌ها شيوه سنتی است. گره فرش تويسركان، از نوع ترکی و با دست زده می‌شود. اين فرش‌ها دارای اشكال ساده و ابتدایی می‌باشند كه در آن‌ها پرنده و حيوانات نيز ديده می‌شوند. معروف‌ترين نقشه تويسركان، كه همگی محلی هستند با نام‌های آصادقی ( آقا صادقی )، ماليچه ( اژدر) و زاغه شناخته می‌شوند. تقريبا اكثر مشخصات رنگ و بافت نهاوند و ملاير، از جمله تسلط رنگ آبی تند، در فرش‌های تويسركان ديده ‌می‌شود ولی كيفيت مواد به‌كار رفته در فرش‌های آن، از بافته‌های ملاير و نهاوند نا مرغوب‌تر بوده و همچنين فرش‌های آن كوتاه‌تر و باريکتر از فرش‌های نهاوند، بافته می‌شوند. در تويسركان فرش در اندازه‌های پشتی، ذرع، نيم و حداكثر 6 متری متداول‌تر است. در سال‌های اخير به طور محدود، سبک قالی نايينی نيز رواج يافته اما چندان شهرتی به‌دست نياورده‌است. 

ـ بزچلو:

تفرش، فراهان و طايفه‌ای از تركان كه بنابر شواهد تاریخی، نسبت آن‌ها به هلاکوخان مغول می‌رسد، در منطقه‌ای محاط شده در بين شهرستان‌های همدان قرار دارد، زندگی می‌كرده‌اند.

در بزچلو، فرش‌های یک پود و پرز بلند اغلب در سبک گلدار با طرح‌های لچک و ترنج بافته می‌شود. در برچلو، قاليچه‌های دو ذرعی زيبایی می‌بافند، كه اغلب طرح هراتی داشته و متن آن‌ها سرخ و يا نخودی بود. ولی اخيرا از طرح گردان لچک ترنجی استفاده می‌كنند. اين بخش تنها بخش همدان است كه در بافته‌های خود، از طرح گردان استفاده می‌كند. ترنج دايره‌ای شكل قالی‌های اين منطقه، با دو سر ترنج بزرگ كه در حقيقت دو گلدان مملو از دسته‌های گل هستند و هم چنين چهار دسته گل بزرگ كه  ساير جوانب آن‌را احاطه می‌كنند، با رنگ‌های شاداب بر زمينه عاجی فرش جلوه خاصی دارند. حاشيه اين قاليچه‌ها كه اكثرا در اندازه‌های دو ذرعی، ذرع، نيم بافته می‌شوند مانند غالب فرش‌های نواحی غربی ايران از سه نوار تشكيل شده و نوار مركزی معمولا در رنگ آبی تيره است.  

ـ انجلاس:

انجلاس روستای معروفی است، كه در جنوب همدان واقع شده‌است. معمولا دو طرح بوته بيدی و هراتی را در یک متن قرمز روناسی می‌بافند. طرح هراتی كه در اين ناحيه بافته می‌شود، فاقد ترنج است و لچک‌های مثلثی شكل آن با زمينه فيروزه‌اي تعادل رنگی دلپسندی را ارایه می‌دهد. از ديگر نقشه‌های رايج اين كانون، گونه‌های ماهی لچک ترنج دار و ساده است. مردم روستای انجلاس، پشم را خودشان می‌تابند و رنگ می‌كنند.

 

ـ بهار:

از بخش‌های سيمينه رود شهرستان همدان، كه قالی‌های آن مانند قالی‌های شهرستان همدان دو پوده‌است با نقشه‌های لچک ترنج، كف ساده، ماهی و حاشيه سر راست.

ـ اسدآباد:

 در بخش اسدآباد در سر راه همدان به كرمانشاه، دو ذرعی‌هایی با طرح هراتی بدون ترنج و با بافت خشن در زمينه قرمز می‌بافند. فرش‌های اصيل اسدآباد، بيش‌تر از نوع محلی و یک پوده می‌باشند. اين منطقه به‌ويژه از نظر طرح و رنگ تحت تاثير قالی كردی است.

ـ علمدار:

 در روستای علمدار فرش‌هایی در اندازه‌های دو ذرعی، ذرع و نيم با طرح هراتی بدون ترنج با لچک‌های مثلثی شكل كوچک، در زمينه‌هایی بيش‌تر آبی رنگ مشابه فرش‌های اسدآباد بافته می‌شود.

ـ نهاوند :

به‌طور کلی قالی نهاوند، در گروه قالی‌های روستایی باف طبقه بندی می‌شود. از مشخصات آن طرح‌های شکسته یا نیمه شکسته با استفاده از نقوش و اشکال نه چندان به‌هم پیوسته و منسجم می‌باشد.

قالی‌های نهاوند اغلب در ابعاد کناره ، ذرع و نیم ، 3×2 متر و حتی گاهی در روستایی مانند عشوند 4×3 متر نیز بافته می‌شود. نوع گره مورد استفاده در آن علاوه بر تركی از نوع فارسی نيز می‌باشد. فرش‌های قديمی و اصيل، از نوع یک پوده، ضخيم و بسيار پر گوشت و نسبتا پرزبلند بوده‌اند. اما در حال حاضر دو پوده بافی نيز رواج يافته‌است. حداكثر  رجشمار فرش‌های نهاوند 30 می‌باشد. فرش‌های لچک ترنج نهاوند، علامت مشخصه ويژه‌ای دارند كه به سهولت از طرح‌های مشابه در نواحی مجاور، تشخيص داده می‌شوند. بدين كيفيت كه موتيف‌ها و دسته گل‌های حاشيه در فواصل معين با شكافتن نوارهای محافظ حاشيه در زمينه فرش تداخل می‌نمايند و اين كيفيتی است كه در طرح‌های مناطق مجاور، كم‌تر ديده می‌شود. معروف‌ترين نقش اين شهر و روستاهای اطراف آن، معروف به سه گل يا سه كله می‌باشد، كه بهترين نوع آن در روستاهای عشوند و زرامين، كه اولی در شرق و دومی در جنوب نهاوند قرار دارد، بافته می‌شوند.

دو نوع ابزار در بافت فرش همدان به کار می‌رود:

ابزار بافت: دار عمودی ثابت (دارکول) و دار افقی چوبی، قلاب، دفتین، سیخ پودکشی، برفاکی.

ابزار پرداخت: قیچی پرداخت.