سفره امام حسن (ع)
- Hits: 87660
- دسته: مراسم موردی
رسم نذری دادن براي گرفتن حاجت، از سنن قديمي ايراني است. ايرانيان براي رسيدن به آنچه ميخواهند، معمولا در ايام خاصي مثل ماه رمضان و ايام شهادت و ولادت نذري پخش ميکنند. يکي از انواع آن برگزاري مراسم سفره ائمه در منازل است. البته اين مدل نذري براي بزرگان مذهبي خاصي مثل حضرت امام حسن (ع)، حضرت رقيه (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و ... ترتيب داده ميشود و از قديمالايام در تمام نقاط ايران وجود دارد.
به درستي تاريخي براي آغاز اجراي اين مراسم مشخص نيست. هرچند که با ظهور سلسله صفويه و ترويج تشيع برپايي چنين مراسمي از رواج بيش‌تري برخوردار گرديد ولي آغاز آن به پيش از اين سلسله مي‌رسد.
در روايات و حکايت مختلف از حضرت امام حسن مجتبي ( ع ) به کريمه اهل طه نام برده شده است و بدين سبب مي‌باشد، که توسل جستن به اين امام بزرگوار و واسط قرار دادن ايشان به منظور برآورده شدن حاجات و نيازها، در بين مسلمانان و بالاخص شيعيان رواج بسيار دارد.
از جمله نذوراتي که براي امام حسن (ع) برگزار مي‌گردد ، نذر انداختن سفره به نام آن حضرت مي‌باشد. کسي که حاجتي دارد و نذر مي‌کند که اين سفره را بيندازد، بسته به نذر ممکن است قبل از گرفتن حاجت و يا بعد از آن اقدام به برپايي سفره فوق نمايد.
نظير اغلب سفره‌هاي نذري، انداختن سفره حضرت امام حسن (ع) نيز بيشتر در ميان بانوان رواج دارد، با اين وجود هيچ منعي براي حضور آقايان در اين سفره نيست و در بسياري از موارد شاهد برپايي اين سفره و حضور آقايان در مساجد و بعضا از سوي بنيادها و مجامع مذهبي دولتي مي‌باشيم.
آيين برپايي اين سفره، نيز نظير ساير مراسم و آيين‌هاي مذهبي مسلمانان که برپايه نيت صورت قرار مي‌گيرد ، آنچه اهميت دارد وضع و حالت‌احساسی و معنوي و قصد و نيت خالص و پاك نذردهنده مي‌باشد. همچنين پاكيزه و حلال بودن‌اسباب و خوراكي‌هاي نذري، ادعيه و اوراد مخصوص آيين‌هاي نذري و توسل، و كامل‌و دقيق انجام دادن اعمال مربوط به مراسم و شعاير نذر و نياز، صاحبان نذر رادر نزديكی به مقدسان و رسيدن به آرمان‌ها و آرزوهايشان كمك می‌كند.
اين سفره نيز مانند ساير سفره‌هاي مذهبي که به نام ائمه اطهار (ع) برپا مي‌گردد، بر روي سفره‌اي که بر روي زمين پهن گشته، گسترانده ميشود. با اين تفاوت که با توجه به لزوم سبز بودن خوراکي‌ها و اسباب و آلات سفره، معمولا سفره‌اي که پهن مي‌گردد سبز رنگ است ، هرچند که بعضا رنگ خود سفره مي‌تواند سفيد هم باشد و تنها سبز رنگ بودن وسايل داخل سفره کفايت مي‌کند.
خوراكي‌هاي نذري را صاحب‌سفره، خود به تنهايی يا با مشاركت افراد حاجتمند و نذردار ديگر فراهم می‌كند.معمولامشاركت مردم در انداختن سفره مزبور به اين‌گونه است كه، هر كس هر نوع‌خوراكی را كه نذر كرده است، تهيه می‌كند و به صاحب سفره می‌دهد كه درسفره‌اش بگذارد. و يا در برخي موارد مبلغي را که جهت کمک به انداختن سفره در نظر گرفته، در اختيار باني قرار مي‌دهد تا در خرج سفره از آن استفاده نمايد.
شرط بنيادي درحلال بودن اسباب و خوراكي‌هاي سفره و پولی كه اين‌اسباب و خوراكي‌ها با آن فراهم می‌شود، همچنين پاكيزگی و مطهر بودن‌شركت كنندگان در پاي اين سفره نذري و کلا در تمامي آيين سفره‌هاي نذري، وجود دارد.
آنچه که رسم است خواندن روضه امام حسن مي‌باشد که توسط روحاني يا در مجالس زنانه توسط خانم روضه‌‌خوان زن كه، به او خانم جلسه‌اي هم مي‌گويند، ادا مي‌گردد . همچنين مرسوم است تا بر کنار سفره سفره نماز و دعا خوانده شود که در اکثر موارد دو ركعت نماز حاجت از سوي صاحب سفره‌و کساني كه حاجت و نيازي دارند، روي سجاده و در پاي سفره خوانده ميشود. سپس همه سر سفره نشسته از آن آنچه در آن است مي‌خورند. سفره امام حسن بسيار غريبانه چيده ميشود. آن چه از لزومات چيدن سفره است، سبز بودن هرچه در سفره گذاشته ميشود از خود سفره گرفته تا ظروف و خوراکي‌ها مي‌باشد.
معمولا خوراکي‌هايي که بر پاي سفره حضرت امام حسن (ع) قرار مي‌دهند عبارت اند از : نان و پنير و سبزي، خيار، هنوانه ، کوکو، سبزي پلو ، آش رشته و غيره. ميزبان و برپادارنده سفره مي‌تواند به ميل خود هر نوع خوراک ديگري را تمايل دارد بر سر سفره قرار دهد ولي اصل سبز بودن و يا داشتن تزيين سبزرنگ در تمامي موارد رعايت مي‌گردد.
البته از ديدگاه برخي، از آنجا که اين سفره بي‌پيرايه و ساده بايد برگزار گردد، قرار دادن خوراک‌هاي پختني بر سر سفره جايز نيست که در اين رابطه هيچ سند محکم و مستدلي وجود ندارد و تماما به اعتقاد و نذر باني سفره بستگي دارد.
از جمله وسايلي که در سفره قرار مي‌دهند قرآن، شمع، جانماز، مهر، تسبيح وكتاب دعا است که تقريبا به صورت مشترک در تمامي سفره‌هاي نذري مسلمانان رايج است.
همچنين اغلب در پايان سفره، مهمانان مقداري ازغذاها و مواد خوراكي را در كيسه ريخته و براي بقيه خانواده به منزل مي‌برند، زيرامعتقدند كه اين غذاها متبرك هستند.
اسباب سفره حضرت مام حسن (ع) عبارتند از :
سفره سبز رنگ، قرآن، جانماز، مهر، تسبيح وكتاب دعا که از اسباب مخصوص تمامي سفره‌هاي مذهبي است.
خوراک اين سفره بايد سبز رنگ بوده و يا تزيين سبز رنگ داشته باشند و تنوع آن به وسع و نظر باني سفره بستگي دارد اما معمولا شامل موارد زير است :
کوکو سبزي، سبزي پلو، هندوانه، خيار و ميوه‌هاي سبر رنگ، نان و پنير و سبزي، ميوه، شکلات و شيريني نيز از خوراكي‌هاي اختياري سفره حضرت امام حسن (ع) است كه برخی ازآن‌ها جنبه نذري، و برخی ديگر جنبه تشريفاتی دارد، اما آنچه مسلم است تزيين تمامي موارد فوق با روبان، تور و ... سبر رنگ مي‌باشد.
در کل برپايي سفره‌هاي مذهبي در ايران سابقه‌اي طولاني در كشورمان دارد و همواره مذين به نام‌هاي ائمه و معصومين است. از جمله اين سفره‌هاي مذهبي مي‌توان به سفره حضرت ابوالفضل(ع)، حضرت رقيه(س) ، سفره ام‌النببين ، سفره حضرت خضر، سفره حضرت فاطمه زهرا (س) ، سفره امام حسين و..... اشاره کرد که از جمله آداب و رسومي هستند که بين مسلمانان رايج است.
اين سفره‌ها به منظور توسل و رسيدن به حاجت‌های مادي و معنوي برگزار ميشود و نيت برپايي آن‌ها مشابه است. از حيث نحوه برگزاري نيز کمابيش مشابه‌اند و مجالسي براي دعا و خواندن قرآن است. در مراسم سفره‌هاي مذهبي سوره‌هايي از قرآن و دعاهايي از مفاتيح‌الجنان خوانده ميشود و زنان همسايه و اقوام به منظور دعاكردن براي نيت باني و صاحب‌خانه، و نيز طلب ياري و حمايت از معصومين و ائمه (ع) ، براي رسيدن به حاحت‌ها و بازشدن گره‌ها و مشکلات زندگ خود، دور هم جمع مي‌شوند.
از اعتقادات و باورهاي ديرين مردم ايران زمين و به‌ويژه مسلمان اين مرز و بوم که ريشه در فرهنگ ايراني اسلامي ما دارد، اعتقاد به کارگشايي حضرت امام حسن(ع) و در کل تمامي ائمه اطهار و معصومين (ع) مي‌باشد. هدف از برگزاري اين سفره‌ها فقط حالت معنوي، روحاني و دروني بودن آن نسبت به ائمه اطهار است .
با اين وجود برپايي چنين سفره‌هايي علاوه بر کارکرد و تاثيرات مذهبي آن، از بابت همکاري و يکرنگي براي انجام امور برگزاري مراسم، داراي اهميت نيز هست که سبب افزايش نزديکي و تعاون بين برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان مي‌گردد. چنين مجالسي عموما محلي براي آشنايي افراد و بعضا همکاري‌ها و نزديکي‌هاي آتي مي‌گردد.
از سويي ديگر در اغلب اين مراسم براي کمک به افراد بي‌بضاعت، کارآفريني براي زنان سرپرست خانواده، تهيه جهيزيه براي دختران و.... مي‌باشد.