موزه مجازی میراث معنوی ایران

هودي ترانه‌هايي ايست، که مادران ترکمن با صداي دلنواز خويش براي آرامش و به خواب بردن کودکانشان در کنار گهواره مي‌خوانند. هودي‌ها مجموعه اشعاري هستند، که از وزن و قافيه برخور دارند که اين امر بر دلنشيني آن مي‌افزايد. در واقع هودي‌ها به اشعار فولکلوريکي اطلاق مي‌شود، که سرشار از آمال و آرزوهاست.

هودي، يکي از شاخه‌هاي ادبيات شفاهي که به زباني ساده و در خور فهم بيان شده است و ترانه‌اي است که با صداي دلنواز، عمدتا در کنار گهواره براي نوزادان و نونهالان خوانده مي‌شود و همراه با حرکت يکنواخت گهواره، در ايجاد آرامش روحی خوابي راحت براي کودکان تاثير بسزايي دارد.

عشق و علاقه وافر پدران و مادران به فرزندان و دلبستگي شديد خواهران، برادران و ساير اقوام به کودکان، آمال و آروزوهايي که براي آينده دلبند خود دارند همگي در "هودي‌ها "متجلي مي‌گردد. به دليل آن که در پايان هر بند اشعار هودي، کلمات "هوواـ هوو" ، "هوواـ هوو" ، چند بار تکرار مي‌گردد به اين شاخه از ادبيات شفاهی "هودي" گفته شده است.

هودي‌ها بر اساس مضامين انواع مختلف دارند و اساسا در آن عشق عميق و صادقانه انسان‌ها نسبت به کودکان نمايان است.

امروزه بر کسي پوشيده نيست، که خشونت، تنبيه بدني و ترساندن پيامدهاي زيانباري در سلامت روحي کوکان دارد و جالب اينجاست که به اين مساله مهم تربيتي نيز در هودي توجه خاصي شده است.

ميهن دوستي، ايثار، وفاداري واز خود گذشتگي در دفاع از ميهن، عشق به همنوعان، مردانگي، مهمان دوستي، انسانيت، صداقت، شرافت، پاکي و در يک کلام، تمامي خصايل نيکوي خدايي که شايسته انسان‌ها باشد عناوين مهم‌ترين موضوعات اخلاقي و تربيتي هودي هستند، که پس از صداي اذان، تکبير که در بدو تولد به وسيله روحاني يا انسان پاک و مومن که به گوش نوازد مي خوانند، طنين انداز مي‌شود.

هودي‌ها بيش‌تر دو بيتي و مصراع‌هاي 1و2و4 هم قافيه‌اند. البته در مواردي بسيار کم به هودي‌هايي که از شش مصراع ساخته شده‌اند، برمي‌خوريم.

گهواره از مهم‌ترين ابزار هودي است. در گذشته پيش از يکجانشيني مدل گهوارها ساده و از جنس پارچه بوده است که چهار گوشه آن را با طناب يا نخي به اطراف مي‌بستند. اما امروزه گهوارها از جنس آهن است. طبق سنت ديرينه معمولا به گهواره چشم زخم مي‌آويزند تا کودک از آل، جن و چشم شور در امان باشد. بافته زيبايي که جنس آن از پشم گوسفند است به گهواره مي‌بندند و براي حرکت دادن گهواره، بافته را چندين بار مي‌کشند و رها مي‌کنند.

گهواره کودک را در اتاق روشن و آفتاب‌گير قرار مي‌دهند. در باور مردم ترکمن مکان‌هاي تاريک، محل مناسبي براي استراحت کودک نيست و احتمال جن وآل‌زدگي در مکان‌هاي تاريک بيش‌تر است.

چنان‌که پيش‌تر ذکر شد، هودي مجموعه اشعار فولکلوريکي است که سينه به سينه نقل شده و به نسل حاضر رسيده است. برخي از اشعار هودي پيشينه فرهنگي و تاريخي مردم ترکمن را بازگو مي‌کنند. بنابراين اشعار دلنواز و آرام‌بخش هودي، علي‌رغم اين‌که آرامش و خواب کودکان را فراهم مي‌سازند، به نوعي بيانگر شرايط تاريخي و فرهنگي نيز هستند. امروزه نيز مضمون هودي‌ها بنا به شرايط زيستي واقليمي متفاوت است. به عنوان مثال مضمون هودي ترکمن‌هاي حاشيه درياي خزر، با مضامين هودي ترکمن‌هايي که در دشت زندگي مي‌کنند کمي متفاوت است. بارها در هودي ساکنان حاشيه درياي خزر، مادران و مادربزرگان، کودکان و نوزادان را چنين مورد خطاب قرار مي‌دهند: اگر پدرت از دريا آمد. در اينجا منظور شغل صيادي است که در بند اول بسياري از هودي‌هاي ساکنين اين مناطق شنيده مي‌شود. بنابراين گاه هودي‌ها متاثر از شرايط زيستي، اقليمي، فرهنگي و اجتماعي هستند.

درحاضر به‌ تدريج هودي، در حافظه قومي زنان ترکمن به فراموشي مي‌گرايد. زيرا نسل کنوني به دليل تغير الگوهاي زندگي و گسترش خانواده پس از ازدواج و تشکيل خانواده در محيطي به‌سر مي‌برند، که مادربزرگ‌ها ديگر قادر نيستند براي نوه‌هايشان "هودي" بخوانند. به دليل فاصله مکاني و زندگي ماشيني خانواده‌هاي جديد قادر به يادگيري وبه خاطرسپاري هودي نيستند.