نخل گردانی در روستای نوا
- Hits: 9255
- دسته: آیین ها و مراسم مربوط به سال قمری
واقعه عاشورا، در سال 63 ه.ق رخ داده است. اينكه از چه زماني در شهر آمل اقدام به برگزاري اين رسم مي‌كنند بر ما پوشيده است. مردم منطقه درباره خاستگاه اين نخل و معني و مفهوم نمادين آن و پيشينه شبيه‌گرداني در دسته‌هاي عزا، اطلاع درست و روشني ندارند و بيشتر آنان حمل نخل را رسمي قديمي و بازمانده از رسوم نياكان مي‌پندارند. مثلا مي‌گويند، چون پداران و اجدادشان در سوگواره‌هاي شهيدان ديني، شبيه و شمايل و تابوت‌هاي آنان را مي‌ساختند و با دسته‌هاي عزا مي‌گردانند، آنان نيز آداب و رفتار نياكانشان را تقليد و تكرار مي‌كنند و توجيه مردم منطقه، توجيهي كلي و بر اساس شنيده‌ها و گفته‌هايي است كه سينه به سينه از گذشتگان به آيندگان رسيده است.
نخل در لغت، به معني خرما است و در اصطلاح، حجله مانندي است كه از چوب مي‌سازند و با انواع شال‌هاي ابريشمي رنگارنگ، پارچه‌هاي قيمتي، آينه و چراغ آرايش مي‌دهند و به گل و سبزه مي‌آرايند، و در روز عاشورا آن را به محلي كه مراسم روضه‌خواني برپاست مي‌برند و به عنوان تابوت امام حسين حركت مي‌دهند. در مورد وجه تسميه نخل بايد گفت: در روايات ذكر شده، كه امام حسين(ع) را روي شاخه‌هاي درخت خرما گذاشته و به محل دفنش بردند و شايد مهم‌ترين دليل براي نام‌گذاري نخل باشد. در مورد قدمت نخل مي‌توان گفت، شايد نخل همسن و سال با تابوت باشد كه در حدود هزارسال قبل از اسلام در ايران مورد استفاده بوده است.
مراسم نخل‌گرداني در نوا، با شكوه‌ترين مراسم آييني مردم اين محل مي‌باشد. از سيزده طايفه‌اي كه در شهرستان آمل ساكن هستند، نوايي‌ها تنها طايفه‌اي هستند، كه در شهر آمل تكيه يا حسينيه‌اي براي اجراي مراسم آييني و مذهبي خود ندارند و آن‌هم بر ميگردد به اعتقاد، عشق و علاقه طايفه نوايي كه همه ساله در ايام سوگواري سالار شهيدان خود را به روستاي نوا مي‌رسانند و در اين مراسم با شكوه شركت مي‌كنند. در اين روز، همه كارها تعطيل مي‌شود و مردم از زن، مرد و كوچک، بزرگ در اين مراسم شركت دارند. نخل نوا از نظر آذين‌بندي پوششي سياه دارد و در تمام سال در جا ومكان خود از احترام و توجه خاصي برخوردار است و اغلب نيازمندان براي گرفتن حاجت خود از صاحب نخل، دخيل مي‌بندند(دخيل پارچه، قفل و يا سوزني است كه براي اجابت دعا به بدنه نخل بسته مي‌شود).آذين‌بندي نخل همه ساله در ايام محرم در روز ششم شروع مي‌شود. قسمت‌هاي جلو، عقب و بالا، پايين نخل به وسيله پارچه پوشيده مي‌شود و آنگاه روي پارچه، متن پرده‌هاي گلدوزي شده به شكل مربع و مثلث، در اندازه‌هاي مختلف و اشكال متفاوت نصب ميگردد و در تزيين آن، از تصاوير بزرگان ديني و آينه نيز استفاده مي‌شود. اصلي‌ترين قسمت نخل براي آذين‌بندي، قسمت جلوي آن است. بعد از اتمام آذين‌بندي مردم به كنار نخل آمده و براي اداي احترام به نخل، به آن سلام مي‌كنند. در روز هشتم محرم نخل را از داخل تكيه بيرون مي‌آورند و چاووش‌خوان در جلوي نخل چاووش‌خواني مي‌كند و همه نخل را نگاه مي‌دارند، تا هر كسي با هر نيتي كه دارد به زير آن رفته و حاجت بگيرد، در واقع نخل‌گرداني آغاز مي‌شود. نخل را به در هر خانه‌اي كه مي‌برند، صاحب خانه نذر خود را از قبيل چاي و دارچين، شيرو خرما و اسپند دود كردن و قرباني ادا مي‌كند و نخل را دور محل مي‌گردانند.
ذکر اين نکته لازم است که طايفه نوايي، براي سوگواري پيشواي سوم شيعيان گرد هم مي‌آيند و در فضايي كاملا صميمي مبادرت به اين كار مي‌كنندو اين مراسم آييني را فقط، اين طايفه انجام مي‌دهد كه يک نوع هويت جمعي براي اين طايفه به شمار مي‌آيد، مبني بر اينكه يک روز از عزاداري به آن اختصاص دارد. اين نشان از اهميت به شركت كردن اين طايفه است و در واقع اتحاد قومي منطقه كوهستاني نوا را مي‌رساند.
براي اجراي اين رسم از ابزارهاي مختلف از جمله: شال ترمه، قاليچه نفيس، آينه، فانوس، چراغ، لاله، شمايل، بيرق‌هاي كوچک و بزرگ، كشكول، خنجر، شمشير، سپر، عمامه، ردا، نظرقرباني و... استفاده مي‌شود.
و در نهايت، نخل و رسم نخل‌گرداني، در سراسر سرزمين ايران و در تمام خرده فرهنگ‌هاي ايراني – شيعي شناخته شده است و حوزه جغرافيايي اين مراسم از ديرباز بيش از حوزه‌هاي ديگر رواج داشته.