مراسم تعزیه اهواز
- Hits: 8261
- دسته: آیین ها و مراسم مربوط به سال قمری
تعزيه خواني در ميان اعراب بني طرف شيعه خطه خوزستان، كه شامل عشيره‌هاي بسيارند در قديم به صورتي ساده و تنها روز عاشورا برگزار مي‌شده است. تعزيه خوانان، حرفه‌اي نبوده‌اند و از نطر ثواب و بهره‌بري از بركات آن، افرادي كه بنا بر سنت ديرين خانوادگي با تعزيه‌خواني آشنايي داشتند در روز عاشورا هر كدام نقشي برعهده گرفته و به اجرا مي‌پرداختند. آنان به ويژه به حضور شير (كسي كه در پوست شير مي‌رفت) و به نقش شير اهميت فراوان مي‌دادند و شير از اركان تعزيه روز عاشورا برايشان بود كه اين خود نشاني از استمرار آن و قاحدي ريشه‌دار بودنش است. امروزه جز خاطره‌اي از آن در اذهان پيرمرداني جز صالح كوتي باقي نيست. چه گذشت زمان، مردن تعزيه‌خوان‌ها، ممانعت‌ها، مزاحمت‌ها و پراكندگي عشيره‌ها و طايفه‌ها و شهرنشين شدن بسياري از آنان، مهاجرت‌هايشان به شهرهاي بزرگ يا شيخ‌نشين‌ها و بالاخص اقامت بسياري از آنان در شهر اهواز، در اين امر بي‌تاثير نبوده است. شيوه تعزيه خواني امروزي در سه دهه اخير باب و رايج شده كه قطعا بر پايه سنت گذشته ديرين آن‌هاست و اين نضج و گسترش نتيجه علاقه بانياني است كه با توجه به خاطره پدرانشان از تعزيه به احيا آن پرداخته اند و به‌آن مهر فراوان ابراز مي‌دارند.
شبيه و آن هر، نمايشي است منظوم که توسط عده‌اي از اهل فن و با موسيقي كه بعضي مصايب اهل البيت عليهم السلام را مصور سازند و اصولا تعزيه و تعزيه‌داري مطلقا بر پا داشتن مجلس عزاداري براي حسين بن علي (ع) مخصوصا نمايش دادن وقايع كربلا حوادثي كه بر سر بعضي از ائمه آمد - نمايش مذهبي - شبيه خواني معني مي‌دهد، كه از عزاداري برمزار عزيزان و سوگواري ريشه گرفته است.
ريشه تاريخي مذهبي تعزيه :
سيدالشهدا، فرزند گرانمايه نخستين پيشواي شيعيان جهان حضرت علي (ع) در روز سه شنبه چهارم و يا به قولي پنجم ماه شعبان سال چهارم هجري = 623م به دنيا آمدند. معاويه كه به ناحق و ستم خلافت و امامت مسلمانان را غصب و تصاحب كرده بود؛ با امام حسن (ع) برادر بزرگ‌تر امام حسين (ع) پيمان بسته بود كه كسي را از خانواده و كسان خود به جانشيني نگمارد تا در نتيجه دوباره امامت و خلافت به خاندان علي (ع) باز گردد. ولي پس از شهادت امام حسن (ع) كه به نيرنگ و از سر خيانت صورت گرفت، يزيد فرزند معاويه بي توجه به پيمان امام حسن (ع) و معاويه علم حكومت و نيز ستم را برافراشت حسين بن علي (ع) از به رسميت شناختن حكومت او سرباز زد و در نتيجه قدرت و نفوذ يزيد كه زاده زور و زر بود محبور به خروج از مدينه شد. از عراق مردم كوفه نامه‌ها به وی نگاشتند و وعده‌هاي ياري بسيار به او دادند. و از حاكم گزيده يزيد شكوه‌ها سر دادند و مصرانه از او خواستند تا به كوفه رود و قول دادند كه در رسالتش او را ياري دهند و با خانواده خويش و معدودي از ياران عازم عراق شدند. ايشان پيش از خود مسلم بن عقيل را راهي آن ديار كردند و با وجودي كه خبر شهادت او را شنيدند از راه و هدف باز نه ايستادند و بالاخره در كربلا با خيل عظيم سپاهيان دشمن روبرو شدند و محاصره گشته و آب را بر ايشان بستند و كار به محاربه كشيد و اين واقعه در روز جمعه بود دهم محرم سال شصت و يكم از هجرت = 680م لشكر مخالف به قولي هفده هزار و به روايتي سي و دو هزار و اصح روايات بر آنست كه، بيست و دو هزار و اند سوار و پياده از شام و كوفه در آن معركه حاضر آمدند و ملازمان حضرت امام حسين به قولي هشتاد و دو تن و به روايتي هفتاد و دو تن بودند به غير آن حضرت سي و دو تن سوار و چهل تن پياده. در اين واقعه غم انگيز، حضرت حسين (ع) برادران، برادرزادگان، فرزندان و همه همراهان خود را از دست دادند و خود نيز شهيد شدند. زنان حرم و فرزندان صغيرشان نيز به اسارت رفتند و خيمه و چادر و خرگاهشان آتش گرفت و جسدشان پايمال سم اسبان گرديد. اين حادثه و اتفاق المناك و اندوهبار سبب عزاداري‌هاي ماه محرم شد و در طي زمان گسترش يافت و در دوره صفويه مراسم آن به اوج شور و شكوه رسيد و در نهايت موحب ايجاد نمايش آييني و زيباي تعزيه در دوره كريمخان زند شد.
ابزار تعزيه خواني، كه كلا در روز عاشورا كه تنها روز برگزاري تعزيه در طول سال است، مورد استفاده قرار مي‌گيرند عبارتند از سپر (چند عدد)، شمشير (چند عدد)، كلاه خود (چند عدد)، زره پوشش (چند عدد) كه اين دو را از اصفهان، تهران خريدار مي‌كنند. نيزه و كمان (دست ساز خودشان) چوب براي زدن به اهل بيت (چند عدد كه از مقواهاي لوله وسط طاقه‌هاي قماش سود مي‌جويند يا چند عدد ني را به هم مي‌بندند). علم با پارچه‌هاي قرمز، زرد، آبي، سبز و بنفش كه در اطراف ميدان نصب مي‌گردند و بسياري از آن‌ها هم ضمن تعزيه‌خواني، به وسيله تعزيه خوانان حمل مي‌شوند. علم‌هاي مشكي با عبارات ياابوالفضل، ياحسين، يا طرح خيمه، خرگا و، مشك. آب به تعداد زياد. خود مشك آب (يك عدد) ظرف آب خوري به صورت كاسه چهل بسم اله (يك عدد)، صندلي (چند عدد)، شال گردن سبز (تعدادي)، بلندگو (حداقل دو عدد)، اسب (چند راس) شتر (چهار نفر)، خنجر (چند عدد)، تخت، پشتي، بالش و فرش. لباس قرمز،شامل پيراهن قرمز نيم‌تنه كه تا پتش زانو مي‌رسد و شلوارهاي پيژاما شكل از همان رنگ با تزيين لبه‌هاي پيراهن و دم پارچه، شلوار (چند دست)، لباس مشكي به صورت قباي بلند يا شال براي حسينيان (چند دست)، لباس بنفش (براي اشقيا دو يا سه دست)، لباس سفيد (براي ياوران امام حسين نظير طايفه بني اسد همراه با شال و سربند سبز چند دست).
ابزار موسيقي نيز عبارتند از: دمام، سنج، نقاره، طبل بزرگ، ساز دهني كوچك و شيپور بزرگ.