موزه مجازی میراث معنوی ایران

«مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، تحت نظارت یونسکو»، که مقرر است در بعد بین‌المللی، با نام اختصاری «مرکز میراث ناملموس تهران» خوانده شود، حاصل ابتکاری جدید در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری است که به‌واسطه آن مقرر گشته دامنه فعالیت‌های کشورمان در این حوزه به ورای مرزهای سیاسی- اداری گسترده شود، و کل منطقه آسیای غربی و مرکزی را در بر بگیرد . موضوع میراث فرهنگی ناملموس موضوعی است که به ‌تازگی در دستور کار سازمان یونسکو قرار گرفته است. این مبحث با تصویب «کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس» در سال 2003، رسما، وجهه بین‌المللی یافت. این مقوله میراثی، به‌طور ویژه، به مباحثی می‌پردازد که در چهارچوب فعالیت‌های حوزه‌هایی مانند مردم‌شناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، هنر، صنایع دستی، و مانند آن‌ها قرار می‌گیرند. حوزه‌های کلی‌ای که، فعلا، در این چهارچوب مورد توجه بین‌المللی هستند، عبارت‌اند از «سنن و بیان‌های شفاهی، و از آن جمله، زبان، به‌عنوان محملی برای جاری‌شدن میراث فرهنگی ناملموس»، «آیین‌ها، آداب‌ورسوم، و گردهم‌آیی‌های اجتماعی»، «هنرهای اجرایی»، «دانش سنتی مرتبط با طبیعت وکیهان»، و «صنعت‌گری سنتی».

جمهوری اسلامی ایران در جریان تدوین، تصویب و اجرایی‌ شدن کنوانسیون مورد اشاره، نقشی چشم‌گیر را در جامعه بین‌المللی ایفا کرده است. این ایفای نقش، به‌نوبه خود، به‌واسطه تجربه و تخصصی حاصل شده که سال‌ها است در مجامع علمی و پژوهشی کشورمان، و به ویژه، در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری به‌دست آمده است. ايران، با تکیه بر این پشتوانه علمی و تجربی، به‌عنوان کشوری صاحب سبک و فعال در این زمینه معرفی شده است. از جمله دست‌آوردهای کشورمان در این حوزه می‌توان موارد زیر را برشمرد:

1- ثبت جهانی 9 اثر میراث ناملموس در قالب پرونده‌هایی فراگیر و بزرگ

2- ابتکار هدایت «نوروز» در مرتبه‌ نخستین پرونده‌ی چندملیتی حوزه میراث فرهنگی ناملموس یونسکو

3- شرکت فعال هیئت‌های ایرانی در اجلاس‌ها، کارگروه‌های تخصصی، و نشست‌های علمی مربوطه

4- عضویت کشورمان در کمیته بین‌الدول کشورهای عضو کنوانسیون فوق‌الذکر

5- عضویت جمهوری اسلامی ایران در ارگان ارزیاب پرونده‌های ثبت جهانی سال 2012، به نمایندگی از کشورهای حوزه آسیا- اقیانوسیه

6- عضویت جمهوری اسلامی ایران در ستاد اجلاس هفتم کمیته‌ی بین‌الدول کشورهای عضو کنوانسیون

7- حضور رسمی متخصص ایران در شبکه‌ ده‌نفره‌ مدرسان میراث فرهنگی ناملموس آسیا و اقیانوسیه

8- حضور رسمی متخصص ایران در شبکه شصت ‌نفره مدرسان میراث فرهنگی ناملموس جهان

9- برنامه‌ریزی 9 برنامه بزرگ برای گرامی‌داشت دهمین سالگرد تصویب کنوانسیون 2003 برای سال 2013 در ایران

10- پذیرفته‌شدن ایران به‌عنوان مکان استقرار پنجمین مرکز منطقه‌ای مقوله 2 یونسکو در موضوع میراث فرهنگی ناملموس با عنوان «مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، تحت نظارت یونسکو»

«مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، تحت نظارت یونسکو»، که مقرر است، در بعد بین‌المللی، با نام اختصاری «مرکز میراث ناملموس تهران» خوانده شود، حاصل ابتکاری جدید در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری است که به‌واسطه آن مقرر گشته دامنه فعالیت‌های کشورمان در این حوزه به ورای مرزهای سیاسی- اداری گسترده شود، و کل منطقه آسیای غربی و مرکزی را در بر بگیرد.

فعالیت‌های متصور برای این مرکز، در تحت نام کلی «پژوهش با هدف پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس منطقه» در می‌آیند. بر این اساس، فعالیت‌هایی همچون «شناسایی»، «اولویت‌گذاری»، «مستندنگاری»، «پژوهش»، «حفاظت»، «احیاء»، و «بهره‌برداری» را می‌توان در این ارتباط نام برد. از جنبه اجرایی، می‌توان به مقولاتی همچون «برگزاری کارگاه‌های آموزشی منطقه‌ای»، «برگزاری همایش‌های علمی منطقه‌ای»، «برگزاری جشنواره‌های منطقه‌ای»، «طرح‌ریزی و اجرای طرح‌های چندملیتی درزمینه‌های مستندنگاری، پژوهش، حفاظت، احیا، و نظایر آن‌ها»، «انتشار مواد مکتوب در این زمینه»، «انتشار اطلاعات در فضای مجازی»، «تولید مواد سمعی و بصری»، و موارد بی‌شمار دیگر، در این ارتباط، اشاره کرد.

نخستین جلسه شورای حکام مرکز میراث ناملموس تهران در تاريخ 16 و 17 آبان‌ماه سال 1391 در تهران برگزار خواهد شد. در جریان نشست مورداشاره اسناد اصلی مرکز، شامل «اساسنامه»، «تشکیلات»، «مجموعه‌ای از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها»، «برنامه فعالیت‌های سال نخست»، و نظایر آن‌ها به تصویب خواهند رسید، و در پی این کار، مرکز رسما کار خود را آغاز خواهد کرد.

ترکیب شورای حکام مرکز به شکل زیر است:

- یک نفر نماینده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (به‌عنوان نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران)

- یک نفر نماینده دبیرکل یونسکو

- یک نفر نماینده کمیسیون ملی یونسکو ایران

- یک نفر نماینده از کشور قزاقستان، به نمایندگی از سوی کشورهای منطقه 

- یک نفر نماینده از کشور تاجیکستان، به‌ نمایندگی از سوی کشورهای منطقه 

- سه فرد متخصص در حوزه میراث فرهنگی ناملموس

علاوه بر این، ريیس مرکز میراث ناملموس تهران، به عنوان دبیر جلسه، در این جلسه حضور خواهد داشت.

مرکز میراث ناملموس تهران، دبیرخانه‌ای خواهد بود برای سامان‌دهی و هدایت برنامه‌های ترویجی و توسعه‌ای در حوزه میراث فرهنگی ناملموس در سطح منطقه. در بعد اجرا، طرح‌ها و برنامه‌ها از طریق برون‌سپاری به اجرا در خواهند آمد، و نتایج آن‌ها در دبیرخانه‌ی مزبور، برای مصارف گوناگون بعدی، گردآوری و تدوین خواهند شد. مرکز، در انجام فعالیت‌های خود، از یاری یک هیئت اجرایی 5 نفره بهره خواهد برد، و این هر دو تحت نظارت شورای حکام مرکز به فعالیت خواهند پرداخت.

امید می‌رود که در آینده نزدیک، و با فعالیت این مرکز، اقداماتی موثر در زمینه‌های «آگاهی‌افزایی» و «ظرفیت‌سازی» در سطح منطقه صورت پذیرند.